Kết quả cận lâm sàng:

• Soi đáy mắt bằng kính sinh hiển vi cho thấy có sự tăng sắc tố xám xanh ở củng mạc của cả hai mắt.

• Sinh thiết bấm (bấm lấy 5mm da) được thực hiện trên vùng da quanh mắt và trước tai.

• Mô học: có sự tăng sắc tố của keratinocyte lớp đáy và các đại thực bào sắc tố (melanophage) trên bề mặt lớp bì. Không có sự lắng đọng melanin trong collagen lớp bì hay trong lớp bì lưới.

Tiền sử dùng thuốc: minocyclin 100mg/ngày (8 năm) để điều trị mụn trứng cá

Chẩn đoán nghi ngờ: tăng sắc tố da do minocyclin

Điều trị: ngưng minocyclin

Kết quả: tình trạng tăng sắc tố da có cải thiện

Hình. Sắc tố xám – xanh do minocyclin

Bàn luận

Tăng sắc tố da có nhiều nguyên nhân khác nhau; tuy nhiên, khai thác tiền sử và khám lâm sàng kỹ (bao gồm đánh giá sự phân bố, mức độ và màu sắc của sắc tố) có thể gợi ý một vài manh mối về nguyên nhân.

Minocycline (kháng sinh nhóm tetracyclin) được biết đến với ADR là gây tăng sắc tố da, niêm mạc và xương. Minocycline thường được sử dụng để điều trị mụn trứng cá, trứng cá đỏ và viêm mạn tính.

Tăng sắc tố do minocycline được phân thành 3 dạng:

• Dạng 1: Sắc tố xanh – đen ở những vùng da bị viêm và/ hoặc sẹo trước đó

• Dạng 2: Sắc tố xám – xanh ở vùng da khỏe mạnh (điển hình là ở cẳng chân)

• Dạng 3: Sắc tố nâu đục lan tỏa ở những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời

Chẩn đoán phân biệt tăng sắc tố xám – xanh trên mặt bao gồm các nguyên nhân do di truyền, viêm, chuyển hóa và hóa chất như:

• Hồng ban rối loạn sắc tố dai dẳng (erythema dyschromicum perstans)

• Bệnh sắc tố Riehl (Riehl's melanosis)

• Rối loạn tổng hợp collagen (vd: bệnh xương thủy tinh (osteogenesis imperfecta) hội chứng Ehlers-Danlos)

• Bớt sắc tố trung bì

• Sạm da do bạc (argyria)

• Alcapton niệu/ bệnh nước tiểu đen

• Rối loạn sắc tố dạng lưới (reticulate pigmentary disorders)

Đối với bệnh nhân này, một chẩn đoán quan trọng khác cần cân nhắc là bớt Ota. Bớt Ota:

• Có biểu hiện lâm sàng tương tự như bệnh tăng sắc tố mắt và phần phụ dọc theo nhánh V1/V2 của dây thần kinh sinh ba và

• Liên quan đến tăng nguy cơ phát triển bệnh cườm nước (glaucoma) và u tế bào hắc tố màng bồ đào.

Chứng tăng sắc tố do minocyclin phát triển ở những bệnh nhân uống minocyclin trong thời gian dài và có thể xảy ra sớm nhất là 3 tháng và cho đến 5 năm ở những bệnh nhân uống liều 150 mg/ngày. Bệnh nhân đang bắt đầu điều trị nên được thông tin về ADR này và được theo dõi sự phát triển của nó, đặc biệt nếu điều trị kéo dài hơn 1 năm.

Tăng sắc tố da thường tự cải thiện chậm qua nhiều tháng đến nhiều năm sau khi ngưng sử dụng thuốc. Cũng đã có báo cáo về việc điều trị trực tiếp thành công bằng laser Q-switched mà không để lại sẹo hay giảm sắc tố sau đó.

Nguồn: Wang P, et al. Minocycline-Induced Hyperpigmentation. JAMA Dermatol. Published online July 07, 2021. doi:10.1001/jamadermatol.2021.2211

Ds. Lâm Nguyễn Đoan Trang

Tổ Dược lâm sàng – Khoa Dược

-------------------